آب ژوال شامل یک کاتیون سدیم (Na) و یک آنیون هیپوکلریت (OCl) می باشد. این ماده به عنوان نمک سدیم اسید هیپوکلروس وجود دارد که یک ترکیب بی آب بوده و به صورت انفجاری تجزیه می شود. آب ژاول ماده ای است که وقتی متبلور شود قابل انفجار نیست و در صورتی که در یخچال نگهداری شود، پایدار است.
آب ژوال
تاریخچه سفیدکننده یا همان بلیچ به سال‌ها قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد، هر چند مایع سفیدکننده آب ژاول سال‌ها پس از میلاد مسیح پا به عرصه زندگی انسان‌ها گذاشت و حتی کلمه Bleach دوازده قرن پس از میلاد مسیح در تاریخ بشریت ثبت شد، اما خود سفیدکننده 3000 سال قبل از میلاد مسیح کشف و اولین فرآیند آن نیز 2000 سال قبل از آن اجرا شد. اولین پروسه سفیدکنندگی در تاریخ 5000 سال قبل از میلاد مسیح توسط مصریان با استفاده از آفتاب ثبت شده است. آن‌ها پارچه‌های کتانی خود را در آب شسته و زیر خورشید پهن می‌کردند تا سفید (روشن‌تر) شود.
شواهد نشان می‌دهد که دو هزار سال بعد از مصریان، مردم دانش کافی برای ساخت محلولی سفیدکننده از خاکستر چوب را داشتند که بعد از مخلوط کردن با آب، تبدیل به آبی قلیائی می‌شد که قابلیت روشن کردن رنگ‌ها و در برخی موارد پاک کردن آن را داشت. جالب است بدانید که آن‌ها لباس‌ها را برای مدتی طولانی داخل محل قلیائی تهیه شده غرق می‌کردند تا کاملا سفید شود. البته این فرآیند بسیار زمان‌بر بود و باعث آسیب به بافت پارچه شده و به علت قلیائی بودن بالا، نیز به مراقبت زیادی هنگام به کار با محلول وجود داشت.
تولید به روش تزریق گاز کلر
Cl۲ + NaOH —-> NaClO + NaCl + H۲O
همان‌طور که از واکنش بالا پیداست، چنانچه گاز کلر را در محلول سود سوزآور وارد کنید، آب ژاول تولید میشود. تمامی مخازن و لوله‌های داخل آن که برای تولید مایع سفیدکننده بکار می‌روند باید از جنس PVC باشند، زیرا گاز کلر در مجاورت با رطوبت با هر فلزی ترکیب میشود؛ و باعث خوردگی آن میشود.
در داخل مخزن سود را می‌ریزند و از پایین گاز کلر را وارد می‌کنند. میل ترکیبی گاز کلر با سود بسیار زیاد است، به همین دلیل گاز کلر در خلال زمانی که از ته مخزن به سطح مخزن می‌رسد، جذب میشود.
در اینجاست که هرچه خروجی گاز کلر از سطح مخزن کمتر باشد نشاندهنده این است که واکنش دارد به خوبی صورت میگیرد.
آنچه در رابطه با تهیه آب ژاول به روش فوق اهمیت دارد، دقت در کنترل، به هنگام تولید آن است زیرا چنانچه تزریق کلر قبل از خاتمه عمل متوقف نشود، واکنش برعکس شده و بسرعت دما بالا می‌رود و محصول از بین می‌رود. حسگری که اپراتور واحد تولید آب ژاول را در قطع به موقع تزریق گاز کلر یاری می‌دهد ORP نام دارد و بر اساس اکسایش /کاهش کار می‌کند.
اگر pH به حدود ۱۲/۲ تا ۱۲ برسد واکنش پایان یافته‌است. از آنجائیکه هرچه محیط سردتر باشد واکنش نیز بهتر صورت میگیرد بایستی دقت شود تا دما از ۴۲ درجه سانتیگراد بالاتر نرود. در یک تولید نرمال، گاز کلر از حدود ۲۰ درجه شروع شده و در دمای ۴۲ درجه پایان میگیرد.
محلول سفید کننده با توجه به غلظت ClO- موجود در آن کاربرد های متفاوتی دارد.
از محلول 3-8% برای مصارف خانگی استفاده میشود که حاوی مقدار کمی سدیم هیدروکسید جهت کاهش تجزیه ی NaClO می باشد.
محلول 12% برای کلر زنی آب و 15% بعنوان ضدعفونی کننده فاضلاب کاربرد دارند که قادرند آب را تا حد زیادی ضدعفونی هم کنند.
محلول های بسیار رقیق(1.5%) نیز در اسپری های ضدعفونی کننده کاربرد دارند.
از خاصیت پاک کنندگی سفیدکننده ها برای از بین بردن لکه های لباس، ظروف، سطح و حتی لکه های روی دندان استفاده میشود. که در بسیاری از موارد خاصیت تمیزکنندگی آن با خوشبو کنندگی همراه است.
این ماده به عنوان یک ضد میکروب در خانه، مراکز بهداشت و درمان و… پس از رقیق سازی مورد استفاده قرار میگیرد.
در تصفیه فاضلاب از این ماده در اکسیداسیون سیانید سمی ایجاد شده از آبکاری فلزات، به سیانات که بی ضرر است استفاده میشود.
CN− + OCl− → OCN− + Cl−
برای درمان اگزما هم از حمام هیپوکلریت سدیم رقیق استفاده میشود.
دلیل کاربرد بسیار زیاد وایتکس در صنعت و همچنین مصارف خانگی، قدرت بسیار بالای آن در ضدعفونی و از بین بردن قارچ، باکتری و ویروس های متعدد و همچنین سفید کنندگی بالای آن می باشد. علیرغم مزیت های متعدد این ماده، معایب زیادی نیز دارد که عبارتند از:
